Czym jest fundacja?
Fundacja to jeden z najpopularniejszych rodzajów organizacji pozarządowych. Jest nastawiona na niesienie charytatywnej pomocy tym, którzy tego potrzebują, a nie na zysk zarządu. Warto zaznaczyć, że fundacja nie może powstać w dowolnym celu. Musi być on zgodny z podstawowymi interesami Rzeczypospolitej Polskiej. W ten sposób prowadzone projekty muszą być społecznie lub gospodarczo użyteczne. Wymogi te jednak nie są zbyt ograniczające. Chodzi tu tylko o to, aby akcje prowadzone przez fundacje nie były sprzeczne z obowiązującym porządkiem prawnym.
Fundacja ma osobowość prawną, zapisany w statucie cel oraz majątek, za pomocą którego realizuje swoje działania.
Czy fundacja może zarabiać?
Chociaż każda fundacja posiada swój majątek, może pozyskiwać środki do realizowania swojej misji na różne sposoby. Tego typu organizacje pozarządowe bardzo często organizują różne akcje na skalę ogólnokrajową, a nawet i na arenie międzynarodowej. Takie działania potrzebują konkretnych nakładów finansowych, więc warto rozważyć kilka form ich pozyskiwania.
Właśnie dlatego fundacje decydują się działalność ekonomiczną, która ma za zadanie pokryć ich potrzeby dotyczące celów zapisanych w statucie. Tym samym organizacje pozarządowe mogą pobierać opłaty za sprzedawane produkty lub świadczone usługi. Inną opcją jest pozyskiwanie dotacji bądź organizowanie zbiórek pieniędzy.
Ale ważne jest to, że przychody z tego tytułu mogą zostać przeznaczane jedynie na pokrycie wydatków dotyczących samej fundacji, czyli właśnie realizowanie projektów czy rozwój jej samej. W efekcie, fundator czy członkowie zarządu nie powiększają w ten sposób swojego prywatnego majątku ani nie mogą się nimi dzielić. Są to środki operacyjne.
W Polsce dopuszczalne są dwie formy prowadzenia działalności ekonomicznej. Są to działalność gospodarcza oraz odpłatna działalność pożytku publicznego.
Jak prowadzić działalność gospodarczą przy fundacji?
Jeżeli prowadzi się fundację, można utworzyć niejako obok niej działalność gospodarczą. Potwierdza to artykuł 5 ustęp 5 ustawy o fundacjach. Jednak chociaż istnieje taka możliwość, dotyczą jej pewne regulacje. Najważniejsze jest tutaj to, że cały przychód pozyskany z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej musi pokryć działania fundacji. Więc nie może on przewyższyć kosztów poniesionych przez realizowanie swoich projektów.
Sama działalność gospodarcza przy fundacji ma raczej charakter poboczny. Stanowi jedynie jej uzupełnienie i dodatek. Nie może jej dominować i stanowić ważniejszego elementu. Działalność gospodarcza jest w tym przypadku tylko kolejnym źródłem w kwestii pozyskiwanych środków finansowych. Nie może stać się zwykłym przedsiębiorstwem, które po prostu chce zarabiać.
Co więcej, musi być ona powiązana ze społecznymi celami fundacji. Aby uniknąć błędu przy zakładaniu fundacji, zapoznaj się z naszym poradnikiem.
Odpłatna działalność pożytku publicznego
Drugim rozwiązaniem jest odpłatna działalność pożytku publicznego. Takim podmiotem może się stać działalność prowadzona przez fundację w ramach jej działań statutowych, która mieści się w sferze pożytku publicznego. Może ona dotyczyć sprzedaży produktów lub świadczenia usług czy też sprzedaży przedmiotów, które zostały podarowane fundacji.
Podobnie jak przy działalności gospodarczej, przychód poniesiony z odpłatnej działalności pożytku publicznego może być wykorzystywany tylko i wyłącznie do prowadzenia dalszej działalności fundacji. Łączna wysokość pobieranych opłat nie może przewyższyć kosztów poniesionych przez organizację pozarządową. A więc tu także istnieją pewne ograniczenia. Mimo to nie zmienia to faktu, że nadal jest to szansa na dodatkowe otrzymanie środków pieniężnych, które przydają się podczas realizacji projektów fundacji.
Warto dodać, że założenie działalności pożytku publicznego jest dość proste. W przeciwieństwie do działalności gospodarczej nie musimy nigdzie tego zgłaszać ani rejestrować. Jedyne, o czym należy pamiętać, to o wpisaniu informacji o jej utworzeniu w statucie fundacji i opisaniu jej zakresu.
Czym różni się działalność gospodarcza od odpłatnej działalności pożytku publicznego?
Obie formy prowadzenia działalności ekonomicznej przez fundację mają swoje wady i zalety. Dlatego dobrze wcześniej przeanalizować, która forma będzie dla nas korzystniejsza.
Chociażby działalność gospodarcza daje więcej wolności jeśli chodzi o jej zakres. Jedynym ograniczeniem jest tutaj kwestia zgodności z interesami państwa. Za to odpłatna działalność pożytku publicznego musi znajdować się w sferze zadań publicznych.
Ponadto w działalności gospodarczej nie ma limitu dotyczącego wynagrodzeń dla pracowników. Z kolei w odpłatnej działalności pożytku publicznego jest to już trzykrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw. Pracownicy to także ciekawy temat, nad którym warto się pochylić. W odpłatnej działalności pożytku publicznego można bowiem korzystać ze wsparcia wolontariuszy, podczas gdy przy działalności gospodarczej takiej możliwości już nie ma.
Wybór należy wykonać starannie, ponieważ nie ma możliwości prowadzenia obu działalności równocześnie w tym samym zakresie.
Wynagrodzenie członków zarządu fundacji
Zarobki członków fundacji oczywiście mogą się różnić. Zależą one między innymi od wielkości danej organizacji pozarządowej. Jedynym ograniczeniem, które możemy napotkać, jest właśnie kwestia działalności ekonomicznej danej fundacji. Jeżeli organizacja zdecydowała się na odpłatną działalność pożytku publicznego, wynagrodzenie nie może przekraczać trzykrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw. Tę kwotę ogłasza Prezes Głównego Urzędu Statystycznego za poprzedni rok.
Bierze się tutaj pod uwagę wynagrodzenie za ubiegły rok obrotowy. Za to w przypadku zatrudnienia, które trwało mniej niż rok – okres zatrudnienia.
Praca na zasadzie wolontariatu
Może zdarzyć się tak, że statut fundacji będzie przewidywał, że praca wszystkich jej członków będzie przebiegała na zasadzie wolontariatu. Co ciekawe, może to dotyczyć zarówno osób, które angażują się w działalność społeczną fundacji, jak i nawet członków zarządu.
Jak zatrudniać w fundacji?
Temat zatrudniania pracowników w fundacji nie różni się zbytnio od pozostałych podmiotów. W zależności od tego, jakie obowiązki będzie wykonywać dana osoba, możemy zaproponować jej umowę o pracę, umowę zlecenie lub umowę o dzieło. Z czego do dwóch ostatnich stosuje się kodeks prawa cywilnego.
Z racji, że obowiązują te same przepisy co w standardowych działalnościach, zarobki również są uregulowane przez przepisy o wynagrodzeniu minimalnym. Aktualnie, zgodnie ze zmianami, które weszły w życie od 1 stycznia 2025 roku, jest to 4666 zł brutto, czyli 3510,92 zł netto. Za to stawka godzinowa przy umowie zlecenie wynosi 30,50 zł.
Warto też mieć na uwadze formę prowadzonej obok fundacji działalności ekonomicznej. Jeżeli będzie to odpłatna działalność pożytku publicznego, istnieje również limit górny w postaci trzykrotności miesięcznego przeciętnego wynagrodzenia.
Umowa z członkiem zarządu fundacji
Podczas powoływania fundacji trzeba zwrócić uwagę szczególnie na fakt, że zarząd działający w imieniu fundacji nie może zawierać umów z członkami tego organu. Art. 108 kodeksu cywilnego mówi, że pełnomocnik nie może być drugą stroną czynności prawnej. Przepis ten stosuje się, gdy pełnomocnik reprezentuje obie strony.
W efekcie, sposób zatrudnienia członków organu fundacji oraz sposób jej reprezentacji powinien być określony w statucie. Najczęściej ustala się, że w umowach między fundacją a członkami zarządu, fundację będzie stanowić rada nadzorcza. Reprezentantem może być tu również fundator, o ile nie wchodzi w skład zarządu.
W przypadku problemów finansowych, konieczna może być likwidacja fundacji. Ten proces opisaliśmy w dedykowanym temu zagadnieniu artykule.
