Co oznacza, że organizacja ma charakter non profit?
Non profit a not for profit
W klasycznym rozumieniu non profit to działalność niedochodowa, działalność bez zysku, która w ogóle nie jest działalnością o charakterze ekonomicznym (czyli podmiot non profit w tym ujęciu nie prowadzi działalności gospodarczej). Z kolei działalność not for profit to działalność „nie dla zysku” – zysk może wystąpić, ale przeznaczony jest na zadania statutowe. W praktyce oba terminy są zwykle utożsamiane, a zdecydowanie częściej jest używane określenie „non profit” (pewnie dlatego, że jest po prostu krótsze i bardziej zrozumiałe).
Tym samym spółki, które mają społeczny charakter i cele, najczęściej posługują się określeniem „non profit”, mimo że np. prowadzą działalność gospodarczą.
Kiedy spółka będzie miała charakter non profit?
Z powyższych rozważań wynika, że charakter ten wiąże się z realizacją społecznych celów. Musimy przy tym pamiętać, że spółki działają na podstawie kodeksu spółek handlowych. Zgodnie z nim (dla dociekliwych: w przypadku spółki z o. o. chodzi o art. 151 par. 1 KSH) spółka może zostać utworzona w każdym celu prawnie dopuszczalnym. Nie musi to być więc cel zarobkowy. Może to być właśnie cel społeczny.
W rzeczywistości spółki non profit to spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Jednak mogą mieć także formę spółki akcyjnej lub prostej spółki akcyjnej.
Tym samym organizacje pozarządowe mogą funkcjonować jako spółki, które pełnią warunki przewidziane w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, uprawniając je do prowadzenia działalności pożytku publicznego. Natomiast mogą być to też firmy społeczne. Istotne jest, aby spełniały dodatkowe warunki, wynikające z Wytycznych dot. realizacji projektów w obszarze włączenia społecznego i zwalczania ubóstwa z wykorzystaniem Europejskiego Funduszu Społecznego. Więcej na ten temat napisaliśmy w artykule : Czym jest trzeci sektor?
Rola społeczna organizacji non profit
Chociaż organizacje pozarządowe były i nadal są najpopularniejsze na Zachodzie, w Polsce od lat pojawia się ich coraz więcej. Wypełniają one lukę między sektorem publicznym a społecznym, który na przykład nie działa idealnie w danym kraju. W ten sposób zaspokajają one potrzeby społeczeństwa i stanowią jego ważny element. Przy tym wszystkim edukują obywateli na tematy, które powinny być nagłaśniane, aby byli świadomi problemów panujących w państwie. Ale przede wszystkim organizacje pozarządowe niosą potrzebną pomoc tym, którzy najbardziej jej potrzebują.
Z reguły mają one nastawienie długofalowe, a ich działania mają na celu poprawić jakość życia potrzebujących i ułatwić ich funkcjonowanie na co dzień.
Organizacja non profit a działalność pożytku publicznego
Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie określa również, jakie warunki musi spełnić organizacja pozarządowa, aby uzyskać status organizacji pożytku publicznego. Może stać się nią zarówno organizacja pozarządowa, jak i spółdzielnia socjalna, czy nawet klub sportowy lub koło łowieckie. Jednak, aby tak się stało, musi spełniać wymogi, opisane w art. 20 oraz w art. 22 ust. 1. Mowa tu między innymi o tym, że organizacja taka nie działa w celu osiągnięcia zysku, przeznacza całość dochodu na realizacje celów statutowych oraz nie dzieli się nim pomiędzy pracownikami, akcjonariuszami czy udziałowcami.
Co więcej, organizacje pożytku publicznego co roku muszą składać sprawozdanie finansowe i merytoryczne ze swojej działalności.
Tylko dlaczego w ogóle warto się tym zainteresować, skoro ten status oznacza dodatkowe obowiązki? Największą zaletą jego osiągnięcia jest szansa na zasilenie swojego konta każdego roku o 1,5% podatku dochodowego od obywateli, którzy zdecydują się na wsparcie.
W jakich sektorach działają organizacje non profit?
Istotne jest to, aby organizacja pozarządowa działała w celu społecznie lub gospodarczo użytecznym. Tym samym fundacje czy stowarzyszenia najczęściej podejmują się pomocy w obszarach, które dotyczą:
- sportu, turystyki i rekreacji,
- kultury i sztuki,
- ratownictwa,
- pomocy społecznej i humanitarnej,
- ochrony zdrowia,
- spraw zawodowych i rynku pracy.
Dzięki temu wypełniają lukę w miejscach, gdzie system posiada pewne niedopatrzenia, które mogą powodować utrudniania dla obywateli. O tym, jak założyć fundację, dowiesz się z naszego wpisu.
Czym jest organizacja pozarządowa?
Powołując się na ustawę pożytku publicznego i o wolontariacie art. 3 ust. 2 organizacje pozarządowe to osoby prawne albo jednostki organizacyjne, które nie posiadają osobowości prawnej. Dodatkowo nie mogą być one jednostkami sektora finansów publicznych – w związku z ustawą z dnia 27 sierpnia 2009 roku o finansach publicznych – lub przedsiębiorstwami, instytutami badawczymi, bankami ani spółkami prawa handlowego, które są państwowymi lub samorządowymi osobami prawnymi. A do tego nie mogą działać w celu osiągnięcia zysku. Więcej uwagi poświęciliśmy temu tematowi we wpisie: Jak zarabia fundacja?
Oczywiście organizacje pozarządowe mogą prowadzić działalność pożytku publicznego, ale jej założeniem nie może być osiąganie przychodu dla samych siebie, a pokrycie działań statutowych.
Kto może założyć organizację pozarządową?
A co trzeba zrobić, aby w ogóle utworzyć organizację pozarządową? Weźmy za przykład fundację. Założyciel fundacji to fundator. Może być nim między innymi każdy pełnoletni obywatel. Co ciekawe, nie musi on nawet być Polakiem. Równie dobrze może być nim osoba prawna, a więc firma lub szkoła.
Za to, aby założyć fundację, trzeba przeznaczyć majątek, który ma być zabezpieczeniem do realizacji projektów w przyszłości. Co ciekawe, przepisy nie określają jego wartości. Aby utworzyć fundację, wystarczy nawet jedna osoba, ale oczywiście może być ich więcej.
Z kolei do stowarzyszenia rejestrowego (podlegającemu wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego) potrzebne jest co najmniej 7 osób fizycznych obywatelstwa polskiego. Oznacza to, że cudzoziemcy nie mają takiego prawa, ale mogą się w nich zrzeszać. A do założenia stowarzyszenia zwykłego potrzebne są jedynie 3 osoby, które zrzeszają się, aby realizować misję organizacji. Dodatkowo osoby prawne mogą być tylko członkami wspierającymi stowarzyszenia.
Z kim współpracują organizacje pozarządowe?
Aby móc wykonywać swoją misję, organizacje pozarządowe bardzo często nawiązują współpracę z innymi podmiotami. Mogą mieć one różny charakter i polegać chociażby na pomocy przy wykonywaniu działań projektowych, wsparciu finansowym poprzez sponsoring, promowaniu przeprowadzanych akcji lub wsparciu merytorycznym.
Z reguły najważniejszym partnerem organizacji pozarządowych są inne organizacje pozarządowe. Jednak poza tym warto wspomnieć też o lokalnej społeczności, lokalnym samorządzie, firmach i mediach.
Dochody i koszty organizacji non profit
Czy na prowadzeniu organizacji pozarządowych można zarobić? Tak, ale trzeba mieć na uwadze fakt, że cały zysk musi być finalnie przeznaczony na realizowanie działań, które są zgodne z misją i statutem działalności. A więc środki finansowe zebrane ze zbiórek, dotacji, sponsoringu czy prowadzonej dodatkowo działalności gospodarczej muszą być na końcu przeznaczone na rozwój fundacji bądź stowarzyszenia. Tym samym nie jest to zysk, który członkowie zarządu mogą dzielić między sobą.
Zebrane środki finansowe można przeznaczać nie tylko na realizację projektów. Mogą też pokrywać kwestie administracyjne, wynajem lokalu pod biuro czy też prowadzenie strony internetowej.
