Każdy rodzaj wsparcia i angażowanie się w akcje charytatywne to zawsze dobre i szlachetne zachowanie. Właśnie w tym celu tak wiele osób decyduje się na założenie fundacji lub innych organizacji pozarządowych. Ale co w wypadku, kiedy nie mamy zespołu i chcemy działać w pojedynkę? Świetnym rozwiązaniem jest wtedy fundacja jednoosobowa. Jak zatem wygląda prowadzenie takiej organizacji i od czego zacząć?
Czym jest fundacja jednoosobowa?
Wśród organizacji pozarządowych możemy wyróżnić wiele form. Bardzo popularne są fundacje czy stowarzyszenia. Jednak dla tych, którzy chcą być aktywni społecznie i to samodzielnie, doskonałym wyborem jest fundacja jednoosobowa.
Warto w tym miejscu jednak zaznaczyć, że w polskim prawie nie istnieje osobna kategoria „fundacji jednoosobowej”, ale nic nie stoi na przeszkodzie, aby fundację założyła tylko jedna osoba. Fundacja posiada osobowość prawną, co oznacza, że jest odrębnym podmiotem prawnym od fundatora. Założyciel (fundator) może być jedynym członkiem zarządu, jeżeli statut to przewiduje. W ten sposób fundator będzie miał pełną kontrolę nad działalnością fundacji. Ustawa o fundacjach nie reguluje kwestii liczby członków zarządu fundacji. Zazwyczaj jest to organ kolegialny, jednak prawo dopuszcza również zarząd jednoosobowy.
Zalety fundacji jednoosobowej
Jedną z głównych zalet prowadzenia fundacji założonej przez jedną osobę jest pełna kontrola nad podejmowanymi decyzjami. Fundator samodzielnie decyduje o działaniach organizacji, co daje mu dużą swobodę. Ma on całkowitą kontrolę nad aktywnością i funkcjonowaniem fundacji. Dodatkowym atutem jest stosunkowo prosty i szybki proces rejestracji, który nie wymaga angażowania innych osób. Z tego powodu polski trzeci sektor posiada sporo fundacji jednoosobowych.
Wady fundacji jednoosobowej
Nie oznacza to jednak, że fundacja jednoosobowa nie ma żadnych wad. Dla niektórych brak zespołu może być zaletą, ponieważ zapewnia pełną kontrolę, ale jednocześnie wiąże się z pewnymi wyzwaniami. Działając samodzielnie, trudniej o wymianę pomysłów, współpracę i wdrażanie innowacyjnych rozwiązań. Wiedząc, jak działa fundacja, pracowanie w niej w pojedynkę może wydawać się więc pewnym wyzwaniem.
Co więcej, rozwój takiej fundacji może być bardziej ograniczony niż w przypadku organizacji z większym zespołem. W miarę jej działania mogą pojawić się trudności związane z pozyskiwaniem środków finansowych oraz zarządzaniem zespołem.
Założenie fundacji jednoosobowej krok po kroku
Cały proces zakładania fundacji przez jedną osobę, działającą w charakterze fundatora, nie jest tak wymagający i czasochłonny jak w przypadku innych organizacji pozarządowych. Jak to wygląda w praktyce?
Przygotowanie statutu i pozostałych dokumentów
Przy zakładaniu fundacji jednoosobowej najważniejszym elementem jest statut. To dokument, który określa m.in. cele fundacji, majątek, sposób finansowania, zasady działania oraz obowiązki i uprawnienia założyciela.
Fundator może być jedynym członkiem zarządu, jeśli przewiduje to statut. Oznacza to, że sam podejmuje wszystkie decyzje i zarządza fundacją, jednak nie jest jej właścicielem – fundacja pozostaje odrębnym podmiotem prawnym. Dodatkowo statut powinien zawierać procedurę zmiany jego treści oraz zasady dotyczące rozwiązania i likwidacji fundacji.
Rejestracja fundacji w Krajowym Rejestrze Sądowym
Rejestracja fundacji odbywa się poprzez złożenie odpowiedniego wniosku do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS). Cała procedura podlega przepisom ustawy o fundacjach z dnia 6 kwietnia 1984 roku. Wniosek należy złożyć do właściwego sądu rejestrowego, który odpowiada za wpisy do KRS.
Do wniosku należy dołączyć wymagane dokumenty, po czym rozpoczyna się postępowanie rejestracyjne. W efekcie sąd rejestrowy podejmuje decyzję o wpisie fundacji do KRS. Fundacja od dnia rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym nabywa osobowość prawną.
Fundusz założycielski
Podobnie jak każda fundacja, również fundacja założona przez jedną osobę musi dysponować pewnym majątkiem. W tym celu fundator wnosi fundusz założycielski, którego wysokość samodzielnie określa. Środki te powinny zostać wpłacone na konto fundacji i służą pokryciu kosztów jej działalności oraz stanowią zabezpieczenie finansowe.
Warto pamiętać, że prawo nie określa minimalnej wysokości funduszu założycielskiego, o ile fundacja nie prowadzi działalności gospodarczej. W przypadku prowadzenia działalności gospodarczej wymagane jest co najmniej 1000 zł.
Otwarcie rachunku bankowego
Po zarejestrowaniu fundacji jednoosobowej należy otworzyć jej dedykowane konto bankowe. Jest to potrzebne, by móc działać transparentnie, ponieważ łatwiej jest śledzić wszelkie operacje i mieć nad nimi kontrolę. W przyszłości znacznie ułatwi to prowadzenie dokumentacji finansowej i zapewni przejrzystość w zarządzaniu majątkiem fundacji.
Zgłoszenie fundacji do Urzędu Skarbowego
Każda fundacja musi zostać zgłoszona do Urzędu Skarbowego w celu nadania jej numeru NIP i REGON. Jeśli fundacja chce uzyskać status Organizacji Pożytku Publicznego (OPP), również składa odpowiedni wniosek. Dlaczego warto się zdecydować na ten krok? Posiadanie tego statusu daje fundacji dogodne warunki podatkowe. Między innymi taka fundacja może wtedy otrzymywać darowizny lub 1,5% z podatku dochodowego od osób fizycznych.
Prowadzenie dokumentacji
Kiedy fundacja już zacznie funkcjonować, ważnym elementem staje się prowadzenie dokumentacji. Ustawa o fundacjach oraz ustawa o rachunkowości nakłada na fundację szereg obowiązków sprawozdawczych. Zaliczyć do nich należy m.in.:
- przechowywanie protokołów z posiedzeń zarządu,
- prowadzenie ksiąg rachunkowych,
- sporządzanie sprawozdań finansowych,
- dokumentowanie przychodów i wydatków.
Przejrzysta dokumentacja jest niezbędna zarówno dla prawidłowego funkcjonowania fundacji, jak i dla spełnienia wymogów prawnych.
Co musi zawierać statut fundacji?
Zarówno przy zakładaniu standardowej fundacji, jak i tej założonej przez jedną osobę, kluczowym dokumentem jest statut. Reguluje on zasady funkcjonowania organizacji i powinien zawierać szczegółowe informacje dotyczące celu fundacji, majątku, jej struktury, zasad działania oraz sposobu zarządzania.
W statucie muszą znaleźć się informacje na temat:
- nazwy i siedziby,
- majątku i celu,
- sposobu reprezentowania fundacji – kto i w jaki sposób występuje w jej imieniu, tj. jaki jest skład i organizacja zarządu,
- zasad rozwiązania fundacji,
- postanowień końcowych – dodatkowych przepisów, które mogą odgrywać istotną rolę w przyszłości i wpłynąć na kolejne działania organizacji.
Statut musi być sporządzony w sposób przejrzysty i dokładny, a także zgodny z ustawą o fundacjach oraz innymi obowiązującymi przepisami prawa.
Kto może utworzyć jednoosobową fundację?
Fundację może założyć zarówno osoba fizyczna, jak i osoba prawna – np. firma, instytucja czy inna organizacja pozarządowa. W przypadku fundacji tworzonej przez jednego fundatora nie ma ograniczeń co do jego obywatelstwa ani miejsca zamieszkania.
Fundatorem może być zarówno obywatel Polski, jak i cudzoziemiec. Ustawa o fundacjach nie narzuca w tym zakresie żadnych ograniczeń, pod warunkiem, że siedziba fundacji znajduje się na terytorium Polski.
Czy fundacja ma osobowość prawną?
Fundacja jest organizacją pozarządową, której celem jest realizowanie określonych celów społecznych, charytatywnych, kulturowych i innych pożytków publicznych. Ponadto jest samodzielnym podmiotem prawnym, który może nabywać prawa, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywanym. Ale, by uzyskać taką osobowość, fundacja musi zostać wcześniej zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym.
Czy fundacja może prowadzić działalność gospodarczą?
Fundacja może prowadzić działalność gospodarczą, natomiast musi spełniać pewne warunki. W pierwszej kolejności musi być ona zgodna z celami statutowymi i powinna służyć do ich realizacji. Oznacza to, że zysk pochodzący z działalności gospodarczej nie może być uznany jako zysk założyciela. Oznacza to, że dochód z działalności gospodarczej nie może być przeznaczony na prywatne korzyści fundatora ani członków zarządu, lecz wyłącznie na cele określone w statucie.
Zasady prowadzenia działalności gospodarczej powinny być jasno określone w statucie fundacji. Ponadto fundacja prowadząca działalność gospodarczą ma obowiązki związane z:
- prowadzeniem pełnej księgowości,
- sporządzaniem sprawozdań finansowych,
- rozliczaniem podatków i składek zgodnie z przepisami.
Choć działalność gospodarcza nie może być głównym celem fundacji, może stanowić ważne źródło finansowania jej działań statutowych. Dzięki niej organizacja może generować środki na realizację swoich projektów i rozwój.
Ile kosztuje założenie fundacji jednoosobowej?
To, ile kosztuje założenie fundacji, zależy przede wszystkim od tego, czy zamierza się prowadzić działalność gospodarczą. Jeśli tak, opłata wyniesie 600 zł, z czego wpis kosztuje 500 zł, a zgłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym 100 zł. Jednak jeżeli nie będzie jej prowadzić, będzie to jedynie 250 zł.
