Czy fundacja może zarabiać?

Fundacje kojarzą się zwykle z pomocą społeczną, wolontariatem i misją realizowania celów pożytku publicznego. Ale czy to oznacza, że nie mogą zarabiać? Czy fundacja może prowadzić działalność gospodarczą i czerpać z niej przychody?

Czy wsparcie wolontariuszy wystarcza?

Wolontariusze są nieocenionym wsparciem w codziennym funkcjonowaniu fundacji. Wspomagają działania statutowe, obsługują wydarzenia, wspierają administrację i promocję. Jednak pomoc wolontariuszy często nie pokrywa wszystkich potrzeb organizacji, szczególnie tych związanych ze stałymi kosztami, jak wynajem lokalu, zakup sprzętu czy zatrudnianie specjalistów.

Dlatego fundacja, mimo swojej misji, potrzebuje również środków finansowych. I właśnie tu pojawia się pytanie, czy i jak fundacja może zarabiać pieniądze? Trzeba pamiętać, że fundacja nie działa inaczej niż panujące realia rynkowe. Tak samo musi płacić rachunki, realizować cele społeczne i zapewniać ciągłość projektów. Sam wolontariat, choć jest ważny, nie wystarczy do zaspokojenia wszystkich potrzeb organizacyjnych.

Co więcej, korzystanie z wolontariatu wiąże się również z pewnymi ograniczeniami prawnymi i organizacyjnymi. Wolontariusze nie zawsze mogą wykonywać zadania wymagające specjalistycznych kwalifikacji, a także nie są dostępni w pełnym wymiarze czasu, co często ogranicza elastyczność działania fundacji. W związku z tym poszukiwanie stabilnych źródeł finansowania staje się nie tyle wyborem, co koniecznością dla zapewnienia efektywności i ciągłości działań organizacji pozarządowej.

Czy fundacja może zarabiać pieniądze?

Tak, ale tylko w określony sposób. Fundacja może zarabiać poprzez:

• działalność odpłatną pożytku publicznego,
• działalność gospodarczą,
• darowizny, spadki i dotacje.

Zasadniczo, fundacja może gromadzić środki na realizację celów statutowych. Jednak nie może ich przeznaczać na prywatne korzyści członków zarządu czy fundatorów. Wszelkie przychody muszą być wykorzystywane w ramach realizacji założonych celów zapisanych w statucie. Bardzo ważna jest przejrzystość w księgowości i rozdzielenie poszczególnych form działalności. Dla wielu organizacji pozarządowych skuteczne pozyskiwanie środków to warunek przetrwania i rozwoju.

Zarabianie przez fundację może obejmować również inne, mniej oczywiste formy przychodu, na przykład opłaty licencyjne, przychody z organizowanych szkoleń czy z działalności wydawniczej. Wszystkie te działania mogą stanowić element strategii finansowej organizacji, o ile są prowadzone zgodnie z prawem i zasadami gospodarności.

Czy fundacja może prowadzić działalność ekonomiczną?

Tak. Fundacja jako osobowość prawna ma prawo do prowadzenia działalności gospodarczej, jeśli przewiduje to statut fundacji. Prowadzenie działalności gospodarczej przez fundację podlega takim samym przepisom jak w przypadku innych podmiotów – w tym obowiązkom podatkowym, rejestracyjnym i sprawozdawczym. W przypadku niektórych fundacji działalność gospodarcza może obejmować szeroki wachlarz aktywności: od sprzedaży usług eksperckich, przez najem powierzchni, aż po sprzedaż własnych produktów.

Warto przy tym pamiętać, że działalność ekonomiczna fundacji musi służyć pozyskiwaniu środków na cele statutowe, a nie przynosić zysk prywatnym osobom. Co istotne, działalność ta nie może przysłonić głównego celu organizacji, jakim jest realizowanie celów społecznych. Dlatego konieczne jest nie tylko spełnianie warunków formalnych, ale też ciągłe monitorowanie proporcji między działaniami zarobkowymi a statutowymi.

Działalność ekonomiczna może również stanowić ważny element wizerunkowy fundacji. Pokazuje jej nowoczesność, przedsiębiorczość i zdolność do samofinansowania. W efekcie może to zwiększać zaufanie darczyńców, grantodawców i partnerów biznesowych, którzy chętniej wspierają organizacje stabilne finansowo i odpowiedzialne.

Jak wygląda prowadzenie działalności gospodarczej przez fundację?

Fundacja może prowadzić działalność gospodarczą, pod warunkiem że jest ona odpowiednio ujęta w statucie i zgłoszona do Krajowego Rejestru Sądowego. Powinna być też wyraźnie wyodrębniona księgowo od działalności statutowej. Rozdzielenie tych dwóch obszarów jest wymagane przez prawo i ma ogromne znaczenie przy kontrolach na przykład ze strony urzędu skarbowego czy grantodawcy.

Działalność ta może przybierać różne formy – od prowadzenia kawiarni, przez wydawnictwo, aż po świadczenie usług eksperckich. Przychody z tej działalności mogą być wykorzystywane wyłącznie na realizację celów społecznych określonych w statucie. Fundacja musi także prowadzić odpowiednie sprawozdania finansowe i merytoryczne, w tym sprawozdanie z działalności gospodarczej, które bywa wymagane w przypadku organizacji pożytku publicznego.

Prowadzenie działalności wiąże się z obowiązkiem odprowadzania podatku dochodowego, składek ZUS dla pracowników i spełniania wymogów ustawowych – tak jak każda inna firma. Należy przy tym pamiętać, że fundacja może podlegać też kontroli ze strony Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej lub lokalnych urzędów, jeśli korzysta z dotacji publicznych.

Odpłatna działalność pożytku publicznego

To specyficzna forma aktywności, która łączy cechy działalności statutowej i przychodowej. Fundacja może świadczyć usługi lub sprzedawać produkty w zakresie realizacji zadań publicznych, ale nie może pobierać opłat wyższych niż koszty poniesione. Co istotne, jest to forma działalności, która nie wymaga rejestracji fundacji jako działalność gospodarcza.

Na przykład, fundacja organizuje warsztaty edukacyjne i pobiera od uczestników symboliczną opłatę pokrywającą salę i materiały. To jest właśnie odpłatna działalność pożytku publicznego – nie przynosi zysku, ale nie jest też bezpłatna. Z tego względu często stosuje się ją jako rozwiązanie przejściowe między działalnością nieodpłatną a pełnoprawną działalnością gospodarczą. Organizacje muszą jednak uważać, by nie przewyższyć kosztów poniesionych, co grozi przekwalifikowaniem działalności na gospodarczą. Najważniejsze są jednak przychody. Większe koszta można pokryć np. z nieodpłatnej działalności pożytku publicznego.

Działalność gospodarcza przy fundacji

Działalność gospodarcza pozwala fundacji na zarabianie pieniędzy poza sferą pożytku publicznego. Może ona obejmować między innymi wynajem lokalu, sprzedaż produktów lub prowadzenie sklepu internetowego. Ważne jest, aby zakres tej działalności nie przekroczył ram zapisanych w KRS oraz statucie.

Fundacja musi również przestrzegać przepisów prawa podatkowego, zwłaszcza w zakresie VAT i CIT, o ile nie korzysta z ustawowych zwolnień. Co więcej, dochód z tej działalności nie może być przeznaczony na wynagrodzenia członków zarządu, poza sytuacjami ściśle określonymi w statucie i za zgodą odpowiednich organów nadzorczych.

Czym różni się działalność gospodarcza od odpłatnej działalności pożytku publicznego?

Choć oba typy działalności mogą przynosić fundacji przychody, ich charakter i zasady działania znacząco się różnią.

Działalność odpłatna pożytku publicznego to forma działań statutowych, w której fundacja może pobierać opłaty od uczestników chociażby za warsztaty, szkolenia czy publikacje, pod warunkiem, że nie przewyższają kosztów poniesionych na ich realizację. Fundacja nie może więc na tej działalności zarabiać, a przychody mają jedynie pokryć wydatki.

Z kolei działalność gospodarcza ma charakter zarobkowy. Może przynosić zysk, który następnie musi być przeznaczony na realizację celów społecznych fundacji. Ten rodzaj działalności wymaga rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym jako dodatkowa forma aktywności. Fundacja może w ten sposób prowadzić między innymi sklep internetowy, kawiarnię czy agencję doradczą.

Podstawowa różnica sprowadza się więc do celu finansowego: cechą działalności odpłatnej jest przede wszystkim to, że podczas realizacji działań projektowych koszta bilansują się z przychodami, w działalności gospodarczej o wypracowanie nadwyżki.

Fundacja z działalnością gospodarczą a składki ZUS

Zatrudniając pracowników w ramach działalności gospodarczej, fundacja musi płacić składki ZUS. Dotyczy to zarówno osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, jak i umowy zlecenia. Składki obejmują między innymi ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe i zdrowotne. Wyjątek stanowią osoby uczące się do 26 r. życia.

Jeśli fundacja zatrudnia osoby na umowach cywilnoprawnych, powinna dokładnie analizować, czy nie zachodzą przesłanki do ich przekształcenia w stosunek pracy. W razie wątpliwości organy kontrolne (np. ZUS) mogą zakwestionować formę zatrudnienia i nałożyć obowiązek zapłaty zaległych składek.

Dotacje i darowizny dla fundacji

Poza działalnością zarobkową fundacja może korzystać z innych źródeł finansowania:

• darowizny od osób fizycznych i prawnych,
• dotacje samorządowe i rządowe,
• granty z funduszy europejskich i prywatnych,
• spadki i zapisy testamentowe,
• przychody z majątku przekazanego fundacji.

Fundacje mogą też pozyskiwać środki z tytułu korzystania z własności intelektualnej, jak licencja, znaki towarowe czy publikacje. Te formy przychodów również muszą być przeznaczone wyłącznie na realizację celów statutowych organizacji pozarządowej. Fundacja nie może przekazywać środków na prywatne cele członków, a cały dochód musi służyć realizacji zadań społecznie lub gospodarczo użytecznych.

Czy opłaca się prowadzić fundację?

Prowadzenie fundacji może być satysfakcjonujące, ale wymaga odpowiedzialności, znajomości prawa i dobrej organizacji. Fundacja daje dostęp do różnorodnych form finansowania i preferencji podatkowych, ale też podlega obowiązkom sprawozdawczym i kontrolnym. Trzeba też brać pod uwagę koszty administracyjne, konieczność prowadzenia księgowości i regularnych sprawozdań do KRS.

W praktyce coraz więcej fundacji decyduje się na hybrydowy model finansowania, łącząc darowizny i granty z aktywnościami odpłatnymi lub gospodarczymi. Umożliwia to większą niezależność i elastyczność działania, szczególnie w sytuacjach kryzysowych lub zmian legislacyjnych.

Czy fundacja może zarabiać? Tak, ale tylko w określonych ramach. Czy warto? Tak, jeśli masz jasną misję, kompetencje i plan działania. Odpowiednio zaplanowana i zarządzana fundacja może skutecznie realizować cele społeczne i równocześnie dbać o swoją stabilność finansową. Dobry pomysł, realny plan działania i zgodność z przepisami prawa to fundament każdej skutecznej organizacji pozarządowej, która nie tylko pomaga, ale również umie się utrzymać i rozwijać.