Organizacje pozarządowe niosą charytatywną pomoc na wiele różnych sposobów. Wyróżniamy wiele form prowadzenia swoich działań, które docelowo mają dawać wsparcie lokalnej społeczności, grupie osób czy nawet szerszemu gronu. Jednak na czym dokładnie polega odpłatna działalność pożytku publicznego?
Co to jest działalność pożytku publicznego?
To, czym konkretnie jest działalność pożytku publicznego, zostało opisane w Ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Według niej działalność prowadzona przez organizację pozarządową w ramach jej działań statutowych mieszczących się w sferze pożytku publicznego, które zostały opisane w art. 4 lub innego nabywcy jak zewnętrzne firmy czy urząd, możemy nazwać działalnością pożytku publicznego.
Ponadto, zalicza się do niej również sprzedaż towarów lub świadczenie usług w zakresie:
- rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych na zasadach określonych w ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych,
- integracji i reintegracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, o których mowa w ustawie z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym oraz ustawie z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych,
oraz sprzedaż przedmiotów darowizny.
Co należy zrobić, by prowadzić działalność pożytku publicznego?
Co ciekawe, rozpoczęcie prowadzenia odpłatnej działalności pożytku publicznego nie wymaga żadnej oficjalnej rejestracji. W ten sposób, trzymając się określonych wymagań, organizacja pozarządowa non profit może pobierać pieniądze na finansowanie swoich działań – i to bez konieczności zgłaszania działalności gospodarczej.
Ale nie zmienia to faktu, że informacja na temat prowadzenia odpłatnej działalności pożytku publicznego musi znajdować się w statucie NGO albo w innym akcie wewnętrznym organu uprawnionego do podjęcia decyzji. Może to być także uchwała zarządu czy walnego zebrania.
Chociaż uważa się, że organizacje NGO powinny umieszczać tę informację w organicznych dokumentach swojej działalności, nie ma co do tego żadnych konkretnych wymagań.
Czy działalność pożytku publicznego trzeba zarejestrować?
Ale kto tak w ogóle może podjąć się odpłatnej działalności pożytku publicznego? W praktyce każda organizacja pozarządowa może ją prowadzić. Nie jest tu potrzebny nawet status organizacji pożytku publicznego. Jedynym warunkiem jest tutaj podjęcie decyzji o jej założeniu – na przykład poprzez uchwałę zarządu. Nie trzeba jej też oddzielnie rejestrować.
Mimo to wyjątkiem są tutaj te działalności, które posiadają status organizacji pożytku publicznego, które rejestrują informacje o prowadzonej przez siebie działalności pożytku publicznego z podziałem na odpłatną i nieodpłatną.
Kolejnym wyjątkiem jest tutaj fakt, że te organizacje pozarządowe, które podejmują się odpłatnej działalności, mają obowiązek rachunkowego wyodrębnienia działalności odpłatnej i działalności nieodpłatnej – tak, aby możliwe było określenie przychodów, kosztów i wyników działalności.
Status OPP a działalność pożytku publicznego
Aby prowadzić odpłatną działalność pożytku publicznego, organizacja pozarządowa wcale nie musi mieć statusu organizacji pożytku publicznego. Jest tak, ponieważ informacje opisane w artykułach 6 – 10 Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, które mówią o odpłatnej i nieodpłatnej działalności pożytku publicznego, odnoszą się do wszystkich organizacji, które działają w sferze pożytku, a nie tylko do organizacji, które mają status organizacji pożytku publicznego.
Zasady prowadzenia działalności pożytku publicznego
Aby organizacja pozarządowa mogła prowadzić działalność pożytku publicznego, musi spełniać konkretne wymagania i przestrzegać zasad. Wśród nich znajdziemy informacje między innymi na temat tego, że:
- odpłatną działalnością musi być działalność statutowa prowadzona w sferze pożytku publicznego,
- pobierane opłaty od usług lub towarów nie mogą być wyższe od wydatków w ramach prowadzenia skonkretyzowanych działań,
- przychód jest przeznaczony wyłącznie na działalność pożytku publicznego,
- działalność odpłatna nie jest rejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym (wyjątkiem jest sytuacja, gdy chce się jej podjąć organizacja pożytku publicznego; wtedy wpisuje ona tę działalność do formularza KRS-W-OPP i trzeba ją zarejestrować w KRS),
- trzeba dokonać rachunkowego wyodrębnienia działalności odpłatnej oraz działalności nieodpłatnej w stopniu umożliwiającym określenie przychodów, kosztów i wyników działalności.
Poza tym istnieją także przepisy mówiące między innymi o tym, że nie można prowadzić działalności odpłatnej pożytku publicznego i działalności gospodarczej tego samego rodzaju oraz nie ma przymusu wpisu organizacji do rejestru VAT i nie jest ten fakt związany i zależny od tego czy organizacja prowadzi działalność gospodarczą, czy też odpłatną.
Ograniczenie wynagrodzeń pracowników – czy obowiązuje tylko w działalności odpłatnej?
Co ciekawe, limit wynagrodzeń pracowników dotyczy organizacji prowadzących odpłatną działalność pożytku publicznego. Działalność pożytku publicznego staje się działalnością gospodarczą, jeśli przeciętne wynagrodzenie osoby fizycznej z tytułu zatrudnienia przy wykonywaniu statutowej działalności odpłatnej pożytku publicznego za okres ostatnich 3 miesięcy, przekracza 3-krotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za rok poprzedni.
Prowadzenie odpłatnej działalności pożytku publicznego a działalność gospodarcza
Można prowadzić równocześnie odpłatną działalność pożytku publicznego i działalność gospodarczą, ale jedynie pod pewnymi warunkami. Nie mogą one dotyczyć tego samego przedmiotu działalności. Mówi o tym Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.
Kary za przekroczenie limitów prowadzenia odpłatnej działalności pożytku publicznego
A co dzieje się w sytuacji, gdy chociażby fundacja złamie warunki prowadzenia działalności odpłatnej pożytku publicznego określone w ustawie? Gdy na przykład pojawi się zysk lub limit wynagrodzeń zostanie przekroczony, będzie to oznaczało, że jest to już działalność gospodarcza i należy ją zarejestrować w Krajowym Rejestrze Sądowym.
W rzeczywistości wygląda to tak, że jeżeli podczas kontroli przeprowadzanej przez organ administracji publicznej (na przykład starostę) okaże się, że organizacja przekracza warunki prowadzenia działalności odpłatnej, organ administracji publicznej nakaże jej złożenie odpowiedniego wniosku o wpis działalności gospodarczej do Krajowego Rejestru Sądowego w terminie 30 dni od dnia wezwania.
Jeśli mimo wszystko organizacja nie udowodni, że w tym czasie złożyła wniosek, organ administracji zawiadamia KRS o prowadzeniu działalności gospodarczej przez organizacje bez odpowiedniego wpisu. Efektem może być nawet nałożenie grzywny.
